دانلود نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن با جواب

نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن
دانلود جزوه

تفسیر: قیامی از” ام القری”

به تناسب اشارهای که در آیات گذشته به مساله شرک شده، در نخستین آیه مورد بحث به نتیجه کار مشرکان و انتهای مسیرشان

پرداخته میگوید:” کسانی که غیر “َ( ْ ُِِ ََِْ ُ ٌَِ ََِْْ).

:” “َ( َْ ََِْْ ٍَِِ).

َِْْ:ٍََََُِِْْ:” ” (- .(ََْ ََِْْ ٍَِ:” ” (- .(45

جَعَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً:” تو مسئول اعمال آنها نیستی و برای اجبار آنان مبعوث نشدهای” (انعام- .(107

ما عَلَی الرﱠسُولِ إِلﱠا الْبَلاغُ:” رسول وظیفهای جز ابلاغ رسالت ندارد” (مائده- .(99

و بیانگر این واقعیت است که خداوند میخواهد بندگان آزاد باشند و راه او را با اراده و اختیار خود بپویند، چرا که ارزش واقعی

ایمان و عمل صالح در همین است، و ایمان و عمل اجباری ارزش معنوی ندارد

بار دیگر به مساله وحی باز میگردد، و اگر در آیات قبل از اصل وحی سخن در میان بود در اینجا سخن از هدف نهایی وحی است، میفرماید:” اینگونه قرآنی عربی فصیح و گویا بر تو وحی کردیم تا ام القری (مکه) و کسانی را که در اطراف آن هستند

وْحَیْنا إِلَیْکَانذارکنیقُرْآناً”( عَرَبِی ا لِتُنْذِرَ أُمﱠوَلْقُریامَنْ حَوْلَها).

” و آنها را از روزی که همه خلایق در آن روز جمع میشوند و شک و تردیدی در آن نیست بترسانیوَ”تُنْ(یَوْمَذِرَجَمْعِالْ لا رَیْبَ فِیهِ).از آن روز که مردم به دو گروه تقسیم میشوند” گروهی در بهشتند، و گروهی در آتش سوزان دوزخفَرِی”(الْجَنﱠهِیقٌفِ وَ

فَرِیقٌ فِی السﱠعِیرِ ).

تعبیر” کذلک” ممکن است اشاره به این معنی باشد که همانگونه که بر انبیای پیشین به زبان خودشان وحی فرستادیم بر تو نیز به زبان خودت قرآنی عربی وحی کردیم (بنا بر این” کذلک”وَاشارهإِلَیبهجملهالﱠذِینَ” مِنْبْلِقَکَ” میباشد).

درست استفَرِیقٌکهازذیلفِیآیهالْجَنﱠهِیعنیجمله”وَ فَرِیقٌ فِی السﱠعِیرِ” استفاده میشود که وظیفه پیامبر هم انذار است و هم
بشارت، ولی از آنجا که تاثیر” انذار” در نفوس مخصوصا در افراد نادان و لجوج عمیقتر است، در آیه، دو بار فقط روی” انذار”

تکیه شده، با این تفاوت که در مرحله اول سخن از انذار شوندگان است، و در مرحله دوم سخن از چیزی است که باید از آن بترسند یعنی دادگاه قیامت.

روزی که به خاطر اجتماع عموم انسانها رسواییش بسیار دردناک و شدیداست .«1»

در اینجا سؤالی مطرح است و آن اینکهلِتُنْذِرَآیاازجملهأُمﱠ”وَالْقُریمَنْ حَوْلَها” استفاده نمیشود که هدف از نزول قرآن انذار
مردم مکه و اطراف آن است؟ آیا این تعبیر با جهانی بودن اسلام تضاد ندارد؟! پاسخ این سؤال با توجه به یک نکته روشن میشود، و آن اینکه: کلمه” ام القری” که یکی از نامهای مکه است از دو واژه ترکیب یافته” ام” که در اصل به معنی اساس و ابتدا و آغاز

هر چیزی است، و مادر را هم به همین جهت” ام” میگویند که اساس و اصل فرزندان است.

و” قری” که جمع” قریه” به معنی هر گونه آبادی و شهر است، اعم از شهرهای بزرگ و کوچک یا روستاها، و شواهد زیادی نیز

در قرآن بر این معنی وجود دارد.

نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن pdf

جزوه تفسیر قرآن کریم

اکنون ببینیم چرا” مکه” را” ام القری” نامیدهاند؟ (مادر و اصل همه آبادیها).

روایات اسلامی تصریح میکند که همه زمین نخست زیر آب غرق بود و خشکیها تدریجا سر از آب بیرون آوردند (علم امروز نیز
این معنی را پذیرفته است).

این روایات میگوید: نخستین نقطهای که از زیر آب سر برآورد” کعبه بود، و سپس خشکیهای زمین از کنار آن گسترش یافت که
از آن به عنوان دحو الارض (گسترش زمین) یاد شده است.

با توجه به این تاریخچه روشن میشود که” مکه” اصل و اساس و آغاز همه آبادیهای روی زمین است، بنا بر این ر گاه گفته شود” ام القری و من حولها” پیداست که تمام مردم روی زمین را شامل میشود .«1»

از این گذشته میدانیم اسلام تدریجا گسترش یافت:

پیامبر صلی االله علیه و آله نخست مامور بود بستگان نزدیک خود را انذار کند، چنان که در آیه 214 سوره شعرا میوَخوانیم:أَنْذِرْ تَکعَشِیرَالْأَقْرَبِینَ، تا هستهبندی اسلام محکم شود، و آماده گسترش گردد.

تفسیر موضوعی قرآن

سپس در مرحله دوم پیامبر مامور شد ملت عرب را تبلیغ و انذار کند، چنان که در آیه 3قُرْآناًسورهفصلتعَرَبِیآمده:” ا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ” این قرآنی است عربی برای قومی که میفهمند و درک میکنند” .«2»

و در آیه 44وَسورهإِنﱠهُزخرفلَذِکْرٌنیزآمدهاست:لَکَ وَ لِقَوْمِکَ:” این قرآن مایه تذکر تو و قوم تو است”.

هنگامی که پایههای اسلام در میان این قوم قوی و مستحکم شد پیامبر صلی االله علیه و آله ماموریت گستردهتری یافت، و مامور انذار جهانیان شد، چنان که در آیه اول تَبارَکَسورهفرقان الﱠذِیمیخوانم:نَزﱠلَ الْفُرْقانعَبْدِهِیعَلیکُونَ لِلْعالینَمِنَذِیراً:

” جاوید و پر برکت است خداوندی که قرآن را بر بندهاش نازل کرد تا همه جهانیان را انذار کند (و آیات فراوان دیگر).

æ به خاطر همین ماموریت بود که پیامبر صلی االله علیه و آله نامه به سران بزرگ جهان آن روز در خارج از جزیره عربستان نوشت،

æ کسراها و قیصرها و نجاشیها را به اسلام دعوت کرد.

(1) این تعبیر در سوره انعام آیه 92، نیز آمده است، و ما توضیح بیشتر را در این زمینه در جلد پنجم صفحه 44 دادهایم

( 2) . آنچه در بالا گفته شد در صورتی است که” عربی” را به معنی زبان عربی بدانیم، اما اگر به معنی فصیح تفسیر شود، آیه مفهوم دیگری خواهد داشت

جزوه تفسیر قرآن کریم

.و نیز بر اساس همین خط و برنامه بود که پیروانش برای تبلیغ اسلام بعد از او به همه جهان گام نهادند، و تعالیم اسلام را در دنیا منتشر ساختند.

در اینکه چرا روز قیامت” یوم الجمع” نامیده شده، تفسیرهای متعددی وجود دارد:

گاه گفتهاند به خاطر آن است که میان ارواح و اجساد جمع میشود.

گاه گفتهاند از این نظر است که بین انسان و عملش جمع خواهد شد.

و یا از این نظر که میان ظالم و مظلوم اجتماع حاصل میشود.

ولی ظاهر این است که منظور اجتماع همه خلایق در آن روز بزرگ است از اولین و آخرین، همانگونه که در آیه 50 سوره واقعه نﱠ الْأَوﱠلِینَآمدهوَ است:الْآخِرِینَ لَمَجْمُوعُونَمِیقاتِیَوْمٍإِلی مَعْلُومٍ:” بگو اولین و آخرین همگی در موعد روز معینی جمع

میشوند”.

فَرِیقٌ*** وفِیازآنجاالْجَنﱠهِکهجمله” وَ فَرِیقٌ فِی السﱠعِیرِ” بیانگر تقسیم مردم به دو گروه بود، در آیه بعد میافزاید:” اگر خدا

میخواست همه آنها را امت واحدی قرار میداد، و به حکم اجبار هدایت میکرد و مؤمن میساخت”.

َ اللﱠهُ لَجَعَلَهُمْ( أُمﱠهً واحِدَهً).

اما ایمان اجباری چه ارزشی دارد؟ و چگونه میتواند نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن  کمال انسانی گردد؟ تکامل واقعی آن است که انسان با اراده خویش، و

در نهایت اختیار و آزادی طی کند.

آیات قرآن پر است از دلائل اختیار و آزادی اراده انسان، اصولا امتیاز انسان از جانداران دیگر همین مساله است، و اگر آزادی
انسان از او گرفته شود در حقیقت انسانیت او از او گرفته شده است! این بزرگترین امتیازی است که خداوند به او داده، و راه

تکامل را به

صورت نامحدود به روی او گشوده است، این سنت غیر قابل تغییر الهی است.

و عجیب است که گروهی بیخبر هنوز طرفدار مکتب جبرند، و در عین حال دم از مکتب انبیا میزنند، در حالی که قبول جبر
مساوی است با نفی تمام محتوای مکتب انبیا، نه تکلیف مفهومی خواهد داشت، نه سؤال و جواب، نه اندرز و نصیحت، و به

طریق اولی نه ثواب و عقاب! نه انسان هرگز در کار خود تردید میکند و نه پشیمانی مفهومی خواهد داشت، و نه اصلاح
اشتباهات گذشته.

سپس به مساله مهم دیگری در این رابطه میپردازد و توصیف گروهی را که اهل بهشت و سعادتند در برابر گروهی که به دوزخ فرستاده میشوند با این عبارت بیان میکند:” ولی خداوند هر که را بخواهد در رحمت خود وارد میکند، و برای ظالمان ولی و
ِلُ مَنْ یَشاءُیاوریفِین سترَحْمَتِهِ”( وَ الظﱠالِمُونَ ما لَهُمْ مِنْ وَلِیﱟلا ونَصِیرٍ).

با توجه به اینکه گروه دوزخی را با وصف” ظلم” مشخص میکند روشن میشود که منظور از” من یشاء” (هر کس را بخواهد)
در جمله اول گروهی است که ظالم نیستند.

به این ترتیب” عادلان” بهشتیاند، و غرق در رحمت خدا، و ظالمان دوزخیند.

اما باید توجه داشت که” ظالم” در اینجا، و در بسیاری دیگر از آیات قرآن، معنی وسیع و گستردهای دارد، و تنها شامل کسانی نمیشود که به دیگران ستم کردهاند، بلکه کسانی که بر خود ستم کرده، یا آنها که در عقیده منحرفند، نیز ظالمند، و چه ظلمی برتر از شرک و کفر است؟ لقمان به فرزندش میگوید

تست تفسیر موضوعی قرآن

کْ بِاللﱠهِ إِنﱠ الشﱢرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ:” فرزندم چیزی را شریک خدا قرار مده که شرک ظلم عظیم است” (لقمان- .(13

لَعْنَهُ اللﱠهِدرعَلَیآیهدگرالظﱠالِمِینَمیخوانیم: الﱠذِینَ یَصُدﱡونَ عَنْ سَبِلﱠهیلبْغِهُمْوَالونَهایَبِالْآخِرَهِعِوَجاًوَ هُمْ کافِرُونَ:” آگاه

باشید لعنت خدا بر ظالمان است، همانها که مردم را از راه حق باز میدارند، و آن را دگرگون میسازند، و به آخرت ایمان ندارند”.

در مورد فرق میان” ولی” و” نصیر” بعضی گفتهاند” ولی” کسی است که بدون درخواست به انسان کمک کند، اما” نصیر” مفهومی اعم دارد .«1»

این احتمال نیز وجود دارد که” ولی” اشاره به سرپرستی است که به حکم ولایت و بدون درخواست، حمایت و کمک میکند، و

نصیر فریادرسی است که بعد از تقاضای کمک به یاری انسان میشتابد.

ید” کلیدهای آسمانها و زمینلَهُدر مَقالِیدُدستاواستالسﱠماواتِ”( وَ الْأَرْضِ).

بنا بر این هر کس هر چه دارد از او است، و هر چه میخواهد باید از او بخواهد، نه تنها” کلیدها” بلکه” خزائن” آسمانها و زمین

وَ لِلﱠهِنیزازخَزائِنُآناواست”السﱠماواتِ وَ الْأَرْضِ” (منافقون- .(7

” مقالید” جمع مقلید (بر وزن اقلید) به معنی کلید است، و این کلمه در بسیاری از مواقع به صورت کنایه از تسلط کامل بر چیزی به کار میرود، گفته میشود کلید این کار در دست من است، یعنی راه و برنامه و شرایط پیروزی آن همه در اختیار من قرار دارد و

(در باره ریشه این لغت و ویژگیهای آن بحث مشروحتری در ذیل آیه 63 سوره زمر در جلد 19 آوردهایم).

در توصیف بعد که در حقیقت نتیجهای است برای توصیف قبل، میافزاید:

” روزی را برای هر کس بخواهد گسترش میدهد و برای هر کس بخواهد تنگ و محدود مییَبْسُطُسازد”( الرﱢزْقَمَنْلِ یَشاءُوَ
یَقْدِرُ).

از آنجا که خزائن عالم در دست او است تمام رزق و روزیها نیز در قبضه قدرت او قرار دارد، و بر طبق مشیتش که از حکمت او
سرچشمه میگیرد و مصالح بندگان در آن ملحوظ است آن را تقسیم میکند.

و از آنجا که بهرهمند ساختن همه موجودات زنده از روزیها نیاز به علم و آگاهی از مقدار، احتیاجات و محل و سایر خصوصیات آنها دارد، در آخرین توصیف اضافه میکند:” او به همه چیزإِنﱠهُدانااستبِکُلﱢ”( ءٍشَیْعَلِیمٌ).

درست همانند مطلبی که دروَآیهما6 مِنْسورههوددَابﱠهٍآمدهاست:فِی الْأَرْضِ إِلﱠایعَلَاللﱠهِقُهارِزْلَمُوَ مُسیَعاْوَتَقَرﱠهمُسْتَوْدَعَها فِیکُلﱞکِتابٍ مُبِینٍ:

” هیچ جنبندهای در زمین دانلود جزوه تفسیر موضوعی قرآن مگر اینکه روزی او بر خدا است، او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را میداند، همه اینها در کتاب
آشکاری ثبت است”.

و به این ترتیب در چهار آیه مورد بحث یازده وصف دیگر از اوصاف کمالیه پروردگار (اعم از اوصاف ذات و اوصاف فعل) بیان شده است:

وصف ولایت مطلقه او، احیای مردگان، توانایی بر همه چیز، خالقیت آسمانها و زمین، آفرینش همسران و تکثیر انسانها، عدم
وجود مثل و مانند برای او، شنوا بودن، بینا بودن، سلطه بر خزائن آسمان و زمین، رزاقیت، و علم او به همه چیز.

صفاتی که از نظر بیان مکمل یکدیگر، و همه دلیلی بر ولایت و ربوبیت او و در نتیجه طریقی است برای اثبات توحید عبادت.

دانلود رایگان تست تفسیر موضوعی قرآن همراه جواب

-1 شناخت صفات خدا

از آنجا که علم و دانش ما بلکه تمام هستی ما محدود است هرگز نمیتوانیم به کنه و حقیقت ذات خداوند که نامحدود است،

برسیم چرا که آگاهی از کنه چیزی به معنی احاطه بر او است، چگونه موجود محدود میتواند احاطه بر ذات نامحدودی پیدا کند، همچنین شناخت کنه” صفات” خدا که عین ذات او است نیز برای موجود محدودی همچون ما امکان پذیر نیست.

بنا بر این آنچه ما از ذات و صفات خدا میدانیم یک علم اجمالی است، و بیشتر بر محور آثارش دور میزند.

از سوی دیگر چون الفاظ ما برای رفع نیازمندیهای زندگی روزمره ما وضع شده، هرگز نمیتواند بیانگر ذات و صفات نامحدود
حق باشد، لذا الفاظ علم و قدرت و حیات و ولایت و مالکیت و سایر الفاظی که بیانگر صفات ثبوتیه و سلبیه او است رنگ

دیگری به خود میگیرد، و اینجاست که گاه به تعبیراتی برخورد میکنیم که در یک نظر سطحی متناقض و متضاد است، اما با دقت
روشن میشود که همه بیانگر یک واقعیت است.

مثلا میگوئیم خداوند هم” اول” است و هم” آخر” هم” ظاهر” است و هم” باطن” با همه چیز است اما همراه آنها نیست، و
جدا از همه چیز است اما بیگانه از آنها نیست.

البته اگر با معیار مفاهیم این الفاظ در موجودات محدود و ممکن سخن بگوئیم چیزی که اول است نمیتواند آخر باشد، و چیزی که ظاهر است نمیتواند باطن باشد، ولی هنگامی که این الفاظ را در افق ذات بینهایت او میاندیشیم میبینیم همه با هم جمع است، چرا که موجود نامتناهی در عین اول بودن آخر و در عین ظاهر بودن باطن است.

اینجاست که میگوئیم مهم در شناخت اوصاف جمال و جلال او این است که به این حقیقت توجه داشته باشیم” هیچ چیز مثل او نیست، و او نیز شبیه به هیچ چیز نیستکَمِثْلِهِلَیْسَ”” شَیْءٌ “.

امیر مؤمنان علی ع این حقیقت را به وضوح در خطبههای نهج البلاغه بازگو کرده است، آنجا که میفرماید:

ما وحده من کیفه، و لا حقیقته اصاب من مثله، و لا ایاه عنی من شبهه، و لا صمده من اشار الیه و توهمه:

” آن کس که برای او کیفیت قائل شود او را یکتا ندانسته، و کسی که برای او مثل و مانندی قرار دهد به حقیقت ذاتش پی نبرده.

æ هر کس او را شبیه چیزی بشمرد او را قصد نکرده.

æ آن کس که به او اشاره کند یا در وهم و اندیشه خویش آورد او را از ابعاد منزه ندانسته”! .«1»

در جای دیگر میفرماید:

کل مسمی بالوحده غیره قلیل:

” هر چیز نام وحدت بر آن گذارده شود موجود کمی است، جز او که وحدتش دلیل بر عظمت نامتناهی اوست” .«2»

کوتاه سخن نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن باید در باب صفات خدالَیْسَهمیشه باکَمِثْلِهِچراغ” شَیْءٌ ” (چیزی همانند او نیست) حرکت کرد، و در پرتو” لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواًأَحَدٌ” (هیچکس همانند و شبیه او نیست) به ذات پاکش نگریست، و تعبیر” سبحانلﱠهال” در عبادات و غیر عبادات

اشارهای به همین حقیقت است.

-2 یک نکته ادبی

با توجه به اینکهلَیْسَ”کاف”درکَمِثْلِهِجله” شَیْءٌ ” کاف تشبیه است

و به معنی مثل میآید جمله چنین معنی میدهد:” همانند مثل او چیزی نیست” این تکرار سبب شده که بسیاری از مفسران” کاف” را زائده بدانند که معمولا برای تاکید میآید، و در کلمات فصحاء فراوان است.

ولی در اینجا تفسیر لطیفتری وجود دارد و آن اینکه گاه گفته میشود:

مثل تو از میدان حوادث فرار نمیکند، یعنی مثل تو با این شجاعت، با این عقل و هوش و درایت نباید از میدان حوادث بگریزد

(خلاصه کسی که اوصاف تو را دارد باید چنین و چنان باشد).

در آیه مورد بحث نیز معنی چنین میشود: مثل خداوند با این اوصاف که ذکر شد، با این علم گسترده و قدرت عظیم و بی پایان و
… همانندی نخواهد داشت.

این نکته نیز قابل توجه است که به گفته بعضی از ارباب لغت چند واژه داریم که همه معنی” مثل” را میرساند، اما هیچکدام
جامعیت مفهوم آن را ندارد:

” ند” (بر وزن ضد) در جایی گفته میشود که فقط منظور شباهت در جوهر و ماهیت است.

” شبه” در جایی که تنها سخن از کیفیت در میان است.

” مساوی” تنها در موردی گفته میشود که بحث از کمیت است.

” شکل” در جایی به کار میرود که قدر و مساحت مطرح است.

ولی” مثل” مفهوم گسترده و عامی دارد که همه این مفاهیم در آن جمع است، لذا هنگامی که خداوند اراده میکند هر گونه شبیه و
نظیر را از ذات خود نفیلَیْسَکندمیکَمِثْلِهِفرماید” شَیْءٌ” .«1»

-3 چند یادآوری در باره روزی بخشی خداوند

الف- معیار گستردگی و تنگی روزی-

هرگز نباید تصور کرد که وسعت رزق دلیل بر محبت خداوند، و یا تنگی معیشت دلیل بر خشم و غضب او است، زیرا خداوند
گاه انسان را به وسعت روزی آزمایش میکند، و اموال سرشاری در اختیار او قرار میدهد، و گاه با تنگی معیشت میزان مقاومت و

پایمردی او را روشن میسازد، و آنها را از این طریق پرورش میدهد.

گاه ثروت زیاد مایه بلا و عذاب جان صاحبان آنهاست، و هر گونه آرامش و استراحت را از آنها میگیرد چنان که قرآن مجید در آیه 55 سوره توبه میگوید:

لا أَوْلادُهُمْ إِنﱠما یُرِیدُ اللﱠهُ لِیُعَذﱢبَهُمْ بِها فِحَیاهِنْیاالْوَالدﱡسُهُمْتَزْهَقونْفَُأَهُمْ کافِرُونَ:” فزونی اموال و اولاد آنها تو را در شگفتی فرو نبرد، خدا میخواهد آنان را به این وسیله در زندگی دنیا مجازات کند و در حال کفر بمیرند”! در جای أَنﱠما نُمِدﱡهُمْدیگرمیبِهِگوید:مِنْ مالٍ وَ بَنِینَ نُسارِعُ لَهُمْفِیلْخَیْراتِلا یبَشلْعُرُونَ:” آیا آنها چنین میپندارند که اموال و فرزندانی را که به آنان دادهایم برای این است که درهای خیرات را به رویشان بگشائیم، چنین نیست، آنها نمیفهمند” (مؤمنون-

.(56 -55

ب- تقدیر روزی تضادی با تلاشها ندارد-

نباید از آیاتی که در زمینه تقدیر و اندازهگیری روزی به وسیله پروردگار آمده چنین استنباط کرد که تلاشها و کوششها نقشی در
این زمینه ندارد، و اینها را بهانه تنبلی و فرار از زیر بار مسئولیتها و مجاهدتها در مقیاس فرد و اجتماع قرار داد، که این پندار بر

ضد آیات فراوانی از قرآن مجید است که سعی و کوشش و تلاش را معیار موفقیتها شمرده است.

هدف این است که با تمام تلاشها و کوششها باز به روشنی میبینیم دست

نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن پیام نور جمعی از نویسندگان نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن پیام نور جمعی از نویسندگان علی  کریم تفسیر موضوعی نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن پیام نور جمعی از نویسندگان علی نصیری دانشگاه آزاد تشریحی کریم مکارم شیرازی محسن قرائتی علیرضا کمالی دکتر علی نصیری قرآن پیام نور جمعی از نویسندگان علی نصیری دانشگاه آزاد تشریحی نمونه سوالات تفسیر موضوعی قرآن پیام نور نمونه سوالات